F. Nuray Altuğ: Gezi Notları: İvriz Kaya Anıtı

İVRİZ KAYA ANITI ( Konya, Ereğli ilçesi İvriz Köyü )

Konya’nın Ereğli İlçesi İvriz Köyünde bulunan “İvriz Kaya Kabartması”, İvriz Çayı kaynağının başında doğal bir kaya üzerine yüksek kabartma tekniği ile işlenmiş olan bir anıttır. Anıtı figürleri kabartma tekniğinde, yazıtları ise yontularak yapılmıştır.

Geç Hitit Çağı (M.Ö. 1180-700) dönemi kabartması olan anıt M.Ö. 800 yıllarında Tuvana krallarından Warpalavas tarafından yaptırılmıştır. 4.20 x 4.20 ölçülerinde olan Anıt; Arami, Asur, Frig etkilerinin görüldüğü Tuwana Krallığından günümüze ulaşabilen önemli bir eserdir [1].

Anıtta, ülkeye bir elinde üzüm salkımı diğer elinde buğday demeti tutarak bolluk ve bereket getiren Tanrı Tarhundas’a, ellerini kaldırıp dua ederek saygısını sunan Tuwana Ülkesi Rahip Kralı Warpalavas’ın betimleri yer almaktadır. Krala göre daha büyük ölçülerde resmedilen Tarhundas, ellerinde başak ve üzüm salkımları tutmaktadır. Bu Tarhundas’ın bereket ve bolluk tanrısı olduğunu da göstermektedir.Tanrının karşısında olan kral ise daha küçük boyutta ve dua eder durumda tasvir edilmiştir[2].

Aramileşmiş Geç Hitit sanatının en önemli yapıtlarından olan anıt, aynı zamanda Aramî, Asur ve Frig etkilerinin görüldüğü Tuvana Krallığı’ndan günümüze gelebilmiş özgün bir eserdir.

Figürlerin yandan tasvir edilmeleri, eteklerinin uç kısımlarının içe doru kıvrılarak yuvarlanması, ayaklarındaki papucların uç kısımlarının içe doğru sivrilmesi gibi özellikler Geç Hitit Sanatının geleneksel izlerini yansıtırken, figürlerin saç ve sakallarında Arami Sanatının izlerini görmek mümkündür. Bununla birlikte figürlerin kollarındaki fibulaların Frig Sanatından izler taşıması gibi hususlar Anıtı Hitit – Frig – Arami sanatının sentezlerini bir arada başarıyla taşıyan nadide eserler arasına koymaktadır[3].

Her iki figürün arasındaki hiyerlogif yazıda; “Ben hakim ve kahraman Tuvana Kralı Varpalavas, sarayda bir prens iken bu asmaları diktim, Tarhundas onlara bereket ve bolluk versin.” Denilmektedir. Kral Varpavas, yöredeki Hitit ve Luwi kökenli halk için bu anıtı yaptırırken tanrı ve kral ilişkilerinin simgesi olarak ifade etmiştir.